Penguasaan Bahasa Melayu (Bahagian 2)

Assalamualaikum dan Salam 1Bahasa,

Seperti yang dijanjikan pada entri kali ini saya akan menyambung bahagian kedua Morfologi iaitu proses pembentukan kata Bahasa Melayu.

2. Proses pembentukan kata dalam Bahasa Melayu dari segi bentuk terbahagi kepada empat iaitu:

2.1 Bentuk kata tunggal
2.2 Bentuk kata terbitan
2.3 Bentuk kata majmuk
2.4 Bentuk kata ganda

2.1 Bentuk Kata Tunggal
Kata tunggal ialah perkataan dalam bahasa Melayu yang tidak menerima sebarang imbuhan atau tidak mengalami proses penggandaan dan perangkaian. Terdapat dua jenis kata tunggal iaitu:

2.1.1 Kata tunggal satu suku kata
Contoh: yu, ru, am, cat, draf, teks, skrip

2.1.2 Kata tunggal dua suku kata atau lebih
Contoh: aku, ibu, air, ais, buih, pukul, sendi, junjung

2.1.3 Kata tunggal tiga suku kata
Contoh: suara, tuala, piutang, kiamat, mentega, riwayat

2.1.4 Kata tunggal empat suku kata dan lebih
Contoh: keluarga, bijaksana, samudera, hulu balang, cenderawasih, maharajalela

2.2 Bentuk Kata Terbitan
Kata terbitan ialah bentuk perkataan yang dihasilkan melalui proses pengimbuhan, iaitu proses yang menggandingkan imbuhan pada kata dasar. Imbuhan pula dibahagikan kepada empat jenis iaitu:

(i) Awalan, yang hadir sebelum kata dasar
(ii) Akhiran, yang hadir sesudah kata dasar
(iii) Apitan, yang hadir secara mengapit kata dasar, iaitu dua bahagian imbuhan hadir serentak di awal dan di akhir kata dasar
(iv) Sisipan, yang hadir di celah kata dasar

2.2.1 Kata Terbitan Berawalan

Soalan contoh:

i. Kami sungguh tersentuh kerana guru yang kami sayangi akan berpindah ke sekolah lain.
(Jawapan: terharu)

ii. Harishah telah lulus dengan cemerlang dalam PT3 kerana dia selalu berdepan dengan buku.
(Jawapan: berdamping)

2.2.2 Kata Terbitan Berapitan

(a) Apitan kata nama

Soalan contoh:

i. Kerja-kerja pembungkusan makanan segera telah dilakukan oleh pekerja perkilangan itu sebelum proses penghantaran dilakukan.
(Jawapan: kilang)

ii. Jawatankuasa pelaksanaan Hari Aspresiasi Murid akan mengadakan mesyuarat pada petang ini.
(Jawapan: pelaksana)

(b) Apitan kata kerja

Soalan contoh:

i. Abang terlambat bangun pada pagi tadi sehingga menyebabkan biliknya kelihatan bertaburan.
(Jawapan: berserakan)

ii. Puan Selvarani terpaksa memawahkan rumahnya di Bangsar kepada jiran sebelahnya kerana dia berpindah ke Kota Bharu.
(Jawapan: mencagarkan)

2.3 Bentuk Kata Majmuk
Kata majmuk ialah proses yang merangkaikan dua kata dasar atau lebih dan bentuk yang terhasil membawa makna yang khusus. Kata majmuk dieja terpisah dan bertindak sebagai satu unit.

Soalan contoh:

i. Kerajaan negeri Melaka berusaha memulihara warisan sejarah dengan membaikpulih bangunan lama dengan memperuntukkan belanja yang besar.
(Jawapan: membaik pulih)

ii. Cikgu Faridah meminta murid-muridnya mengemaskini buku nota masing-masing untuk disemak oleh pengetua.
(Jawapan: mengemas kini)

iii. Bilik Pusat Sumber sekolah kami akan dinaiktaraf dengan memasang alat pendingin hawa agar suasananya lebih kondusif.
(Jawapan: dinaik taraf)

2.4 Bentuk Kata Ganda
Kata ganda ialah proses menggandakan keseluruhan kata dasar sama ada kata dasar itu mengandungi imbuhan ataupun tidak.

2.4.1 Penggandaan penuh
2.4.2 Penggandaan penuh kata tunggal
2.4.3 Penggandaan penuh kata berimbuhan

Soalan contoh:

i. Senarai barang-barang keperluan yang perlu dibawa oleh peserta kursus kepimpinan murid telah disediakan oleh urus setia sebelum pendaftaran
(Jawapan: barang)

ii. Di majlis perkahwinan anak Datin Rashidah, kelihatan tetamu berganti-ganti menyiramkan air mawar kepada kedua-dua mempelai ketika adat bersanding dilangsungkan
(Jawapan: bergilir-gilir)

Sekian, Wassalam.